Stres – jak wpływa na skórę?

Stres to cichy zabójca, nie tylko naszego zdrowia psychicznego, czy odporności, ale także zdrowego wyglądu i dobrego stanu naszych włosów oraz skóry. 

Problem stresu dotyczy praktycznie każdego z nas. Nie warto jednak wychodzić z założenia, że stres w dzisiejszym świecie jest powszechny i nie da się go uniknąć. Trzeba mieć świadomość, że przejście ze stresem do porządku dziennego jest bardzo złym rozwiązaniem. Lepiej szukać skutecznych sposobów zarówno na jego unikanie, minimalizowanie, a także odreagowywanie oraz na neutralizowanie jego skutków. Szczególnie, długotrwały stres wywołuje bardzo niekorzystne zmiany w organizmie, osłabiając przede wszystkim układ odpornościowy, pokarmowy, krążenia i hormonalny, a także negatywnie wpływa na stan skóry, włosów i paznokci.

Poniższy artykuł jest ostatnią z 3 części cyklu poświęconego czynnikom wpływającym na stan skóry. Podczas całego cyklu omówione zostały kluczowe zależności:

(1) Mikrobiom i warstwa lipidowa a skóra – ta część artykułu jest dostępna pod linkiem: https://shelee.pl/2022/10/19/mikrobiom-i-warstwa-lipidowa-jak-wplywaja-na-zdrowie-i-dobrostan-skory-czesc-1/ 

(2) Jelita a skóra – ta część artykułu jest dostępna pod linkiem: https://shelee.pl/2022/10/19/zadbaj-o-jelita-a-twoja-skora-ci-podziekuje/ 

oraz

(3) Stres a skóra.

Z tego artykułu dowiesz się:

1. Co to jest stres i dlaczego nie wolno go bagatelizować?
2. Jak wygląd wpływa na samopoczucie?
3. Jak stres wpływa na mikrobiom?
4. Jak stres wpływa na skórę?
5. Jak chronić skórę przed stresem?

Co to jest stres i dlaczego nie wolno go bagatelizować?

Według badania przeprowadzonego w 2020 roku przez ARC Rynek i Opinia, prawie 50% dorosłych Polaków odczuwa stres kilka razy w tygodniu. Co więcej, aż 18% badanych stres odczuwa codziennie lub prawie codziennie.

Definicje stresu są różne. Z punktu widzenia nauki, stres to „proces, za pomocą którego czynniki środowiskowe zagrażają równowadze organizmu lub ją naruszają i za pomocą którego organizm reaguje na zagrożenie”. Medycyna natomiast określa, że „stres jest zaburzeniem równowagi autonomicznego układu nerwowego spowodowanego czynnikiem fizjologicznym, fizycznym lub umysłowym”. 

Prozaicznie można powiedzieć, że początkowo stres jest reakcją mózgu na różne stresory, czyli czynniki (bodźce), myśli i sytuacje, które są zupełnie niezależnie od naszej woli. A dopiero w ich następstwie pojawia się reakcja fizyczna organizmu. Dzieje się tak, ponieważ stresory nasilają aktywność nerwową, hormonalną i immunologiczną. W konsekwencji powoduje to negatywne dla zdrowia i ogólnej kondycji organizmu zmiany.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała stres za jeden z najbardziej szkodliwych czynników zagrażających zdrowiu. Wiadomo też, że stres ma ogromny wpływ na wygląd, kondycję i tempo starzenia się skóry. 

Jak wygląd wpływa na samopoczucie?

Na pewno podchodzisz bardzo starannie do pielęgnacji swojej skóry. Czy myjąc ją codziennie, używając naturalnych kosmetyków, odżywiając się zdrowo, widzisz ze smutkiem, że mimo Twoich starań, skórze brakuje blasku? Patrząc w lustro widzisz szarą, przesuszoną cerę lub na twarzy pojawia się trądzik? To z dużą pewnością znak, że Twój organizm narażany jest na zbyt duży i długotrwały stres. W takim przypadku konieczne jest podjęcie konkretnych kroków, aby to zmienić i zapobiec negatywnym zmianom wywołanym przez stres.

Wygląd ma bardzo duże znaczenie w budowaniu poczucia własnej wartości, samooceny oraz samoakceptacji. Szacuje się, że 30% pacjentów dermatologicznych leczonych ambulatoryjnie i aż 60% pacjentów hospitalizowanych ma zaburzenia psychiczne. Chociaż choroby skórne najczęściej nie zagrażają bezpośrednio życiu pacjenta, to w dużej mierze upośledzają jakość życia. Schorzenia dermatologiczne mają negatywny wpływ na stan psychiczny pacjenta, a te z kolei nasilają pogorszenie się kondycji skóry. 

Zależność między czynnikami psychologicznymi, a chorobami skóry jest dwukierunkowa. Silny stres, negatywne emocje mogą być przyczyną wielu problemów skórnych. Z drugiej strony, zaburzenia dermatologiczne (szpecące zmiany skórne) mogą negatywnie wpływać na stan psychiczny pacjenta. Zmiany skórne obniżają jakość życia, poczucie własnej wartości i osłabiają relacje społeczne. Może to być dodatkową przyczyną długotrwałego stresu i powstawania wtórnych uszkodzeń psychicznych, m.in. depresji, myśli samobójczych, zaburzeń nerwicowych i lękowych czy dysfunkcji seksualnych. 

Jak stres wpływa na mikrobiom?

Mówiąc o długotrwałym stresie i jego niewątpliwie negatywnym wpływie na zdrowie należy zwrócić uwagę na mikrobiom jelitowy. Jak już zostało to omówione w poprzednich częściach artykułu, dużym błędem jest ograniczanie funkcji mikrobiomu jelitowego tylko do trawienia pokarmu i wspieraniu układu odpornościowego. Wielokierunkowość funkcji jakie pełni mikrobiom jelitowy, jego wpływ na zdrowie całego organizmu są bardzo szeroko i szczegółowo badane. Niewątpliwie można by napisać o tym niejedną pracę. Jednak w tym artykule omówione zostają aspekty związane z oddziaływaniem mikrobiomu na oś jelito-mózg, czyli o jego wpływie na mózg i psychikę, a także na funkcjonowanie całego układu nerwowego. 

Mikrobiom jelitowy jest odpowiedzialny, miedzy innymi, za wytwarzanie witamin z grupy B (B2, B6, B12, kwas foliowy). Wpływają one w istotny sposób na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Produkowane przez bakterie witaminy pokrywają dzienne zapotrzebowani organizmu na poziomie aż 30-40%. Dlatego tutaj również kluczowa jest równowaga mikrobiologiczna jelit. Aby mikrobiom jelitowy mógł działać prawidłowo musi być w stanie równowagi mikrobiologicznej, tzn. że musi zawierać zarówno odpowiednią ilość jak i różnorodność pożytecznych mikroorganizmów. 

W przypadku długotrwałego stresu ta równowaga mikrobiologiczna zostaje zaburzona, zmniejsza się zarówno liczebność jak i różnorodność bakterii jelitowych.

Równocześnie zmniejsza się także ilość wytwarzanych przez nie witamin i innych prozdrowotnych postbiotyków. 

Niedobory witamin z grupy B wiązane są z upośledzeniem działania układu nerwowego. Objawia się to negatywnym myśleniem, pogorszonym nastrojem, a nawet stanami depresyjnymi. Dochodzi wówczas do efektu błędnego koła. Stres prowadzi do zaburzeń w mikrobiomie jelitowym, co z kolei negatywnie wpływa na układ nerwowy, powodując tym samym obniżenie naszego samopoczucia, a w dłuższej konsekwencji prowadzi do różnych dysfunkcji organizmu lub utraty zdrowia.

Dopiero pod koniec pierwszej dekady XXI w. naukowcy zaczęli rozpoznawać zależności pomiędzy procesem trawienia i składem bakterii jelitowych, a funkcjonowaniem układu nerwowego. Relację tą nazwano osią jelitowo-mózgową oraz też szerzej jako oś mikrobiota-mózg-jelita. Zaczęto rozpoznawać złożony system sygnalizacji biochemicznej (wytwarzany przez mikrobiotę jelitową) oraz neurohormonalnej (pobudzanej przez mózg) w komunikacji dwukierunkowej zachodzącej pomiędzy przewodem pokarmowym a mózgiem. Aktualnie prowadzone są dalsze badania wyjaśniające złożoność tej zależności i mechanizmy działania. 

Jedno z takich badań przeprowadzono z udziałem 38 ochotników, których podzielono na dwie grupy. Jedna grupa otrzymywała mieszankę probiotyczną, a druga grupa placebo. Osoby przyjmujące probiotyki łatwiej wchodziły w stan koncentracji i miała lepszą jakość snu, niż osoby, które przyjmowały placebo. To kolejne potwierdzenie, że jelita oraz zasiedlający je mikrobiom wpływają na układ nerwowy. 

Dlatego też nieodłącznym elementem dbania o stan swojej psychiki powinna być wyjątkowa dbałość o dobrostan swojego mikrobiomu jelitowego. Szczególnie poprzez odbudowę codziennie traconych mikroorganizmów. Tutaj z pomocą przychodzą żywe i aktywne probiotyki (rekomendowane stosowanie wieloszczepowych probiotyków w formie płynnej). 

Jak stres wpływa na skórę?

Istnieje ścisły związek między układem neuroendokrynnym, układem odpornościowym i skórą. Stresory sprzyjają dermatozom zapalnym. Indywidualne predyspozycje genetyczne i psychiczne na stres mogą odgrywać rolę w wystąpieniu lub zaostrzeniu różnych chorób skóry.

Zaburzenia psychodermatologiczne obejmują m.in.:

• atopowe zapalenie skóry, 
• łuszczycę, 
• łysienie plackowate, 
• pokrzywkę, 
• trądzik, 
• liszaj płaski,
• bielactwo nabyte.

Na powstawanie oraz zaostrzenie przebiegu wielu dermatoz ma wpływ bardzo dużo czynników, m.in. higiena i pielęgnacja skóry, dieta, mikrobiom, kondycja psychiczna.

Długotrwałe narażenie na stres powoduje szereg niekorzystnych zmian w organizmie, w tym niedobór odporności i zmiany metaboliczne, a także negatywnie wpływa na skórę. Silny stres uszkadza ochronną barierę hydrolipidową skóry. W efekcie czego jest ona:

• przesuszona, 
• niedożywiona i niedotleniona, 
• zwiotczała i pomarszczona, 
• bardziej skłonna do wystąpienia stanu zapalnego, 
• bardziej skłonna do pojawiania się wykwitów skórnych, w tym także trądziku.

Pod wpływem silnego stresu cierpi także skóra naczynkowa. Stres powoduje skoki ciśnienia naczyń krwionośnych, przez co ich pękanie jest łatwiejsze. Pod wpływem stresorów skóra i jej wytwory są uszkadzane nie tylko od zewnątrz (zmiany skórne, wypadanie włosów), ale także od wewnątrz, poprzez uszkodzenia oksydacyjne skóry na poziomie komórkowym.

Organizm posiada własne mechanizmy, które skutecznie pozwalają radzić sobie ze stresem. Są to m.in. hormony: adrenalina, noradrenalina oraz kortyzol. Dzięki nim w organizmie zachodzi szereg korzystnych zmian, które mobilizują organizm do radzenia sobie ze stresem. Kiedy uwalniane są one krótkotrwale i w małych stężeniach organizm działa prawidłowo i bez problemu pokonuje chwilowy stres. Natomiast, kiedy stres jest długotrwały następuje nadmierna aktywność hormonów, która może być przyczyną rozwoju wielu chorób.

Kortyzol, hormon stresu produkowany jest w organizmie przez korę nadnerczy. Jedną z jego kluczowych zadań jest regulacja poziomu glukozy we krwi w odpowiedzi na wysiłek fizyczny i stres. Pod wpływem długotrwałego stresu w organizmie dochodzi do nadprodukcji kortyzolu, który negatywnie wpływa na organizm, w tym także na skórę. Efektem tego jest m.in.:

• przyspieszona degradacja kolagenu i elastyny, białek odpowiedzialnych za jędrność i sprężystość skóry, przez co skóra staje się mniej elastyczna i zwiotczała;
• stymulacja gruczołów łojowych do produkcji sebum, co w połączeniu ze spowolnionym procesem rogowacenia naskórka prowadzi do pojawiania się wykwitów skórnych, w tym także nasilenia objawów trądziku;
• odkładanie się tkanki tłuszczowej i tworzenie cellulitu.

Jak chronić skórę przed stresem?

Najlepszym sposobem, żeby chronić skórę przed stresem jest jego eliminacja, albo przynajmniej jego redukowanie i ograniczanie do minimum. Wcale nie musi być tak, że to stres dominuje w Twoim życiu i wyniszcza Twój organizm. Radzenie sobie ze stresem nie jest łatwe, ale jest możliwe.

Kiedy towarzyszy nam nadmierny stres warto zastosować, kilka ważnych zasad:

• jedz zdrowo – nie zajadaj stresu słodyczami i innymi używkami. To tylko spotęguje niekorzystne zmiany w organizmie, w tym także na skórze;
• ruszaj się – regularna, umiarkowana aktywność fizyczna pozwala na odreagowanie sytuacji stresowych;
• dbaj o dobrostan swojego mikrobiomu jelitowego – poprzez wsparcie odbudowy traconych w nim codziennie mikroorganizmów. (rekomendowane stosowanie wieloszczepowych probiotyków w formie płynne);
• wzmacniaj funkcje ochronne skóry – poprzez stosowanie naturalnych kosmetyków wysokiej jakości (rekomendowane stosowanie innowacyjnych kosmetyków marki Shelee z biofermentem postbiotycznym, które wspierają mikrobiom skóry);
• dużo pij – nawilżenie skóry od wewnątrz jest bardzo ważne w zachowaniu jej odpowiedniego nawilżenia;
• chroń skórę przez niekorzystnymi czynnikami środowiska – nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV czy zanieczyszczenia środowiska potęgują niekorzystne działanie stresu;
• wysypiaj się – sen pozwala na regenerację całego organizmu.

Skóra jest barierą ochronną dla organizmu. Aby właściwie mogła pełnić swoje funkcje, ważne jest kompleksowe podejście. Zarówno prawidłowe mycie i pielęgnacja skóry, stosowanie dobrych jakościowo kosmetyków, prowadzenie zdrowego stylu życia, umiejętne raczenie sobie ze stresem i eliminowanie go, jak i przyjmowanie probiotyków są to kluczowe czynniki, który wpływają na stan skóry. Bardzo dużo możemy zrobić, aby nasza skóra była piękna i pełna blasku. Wystarczy zacząć działać i małymi krokami wprowadzać zmiany. Spróbuj, a Twoja skóra Ci podziękuje!

dr inż. Dorota Samul

Mikrobiolog

Ekspert w ocenie analizy ryzyka mikrobiologicznego i bezpieczeństwa produktu