Skóra jest pierwszą barierą, która chroni narządy wewnętrzne organizmu przed działaniem środowiska zewnętrznego. Aby właściwie mogła pełnić swoje funkcje, ważna jest jej prawidłowa pielęgnacja. Istotny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie skóry mają zarówno codzienne jej mycie, stosowanie dobrych jakościowo kosmetyków, prowadzenie zdrowego stylu życia, jak i przyjmowanie probiotyków.
Poniższy artykuł jest 1 z 3 części cyklu poświęconego czynnikom wpływającym na stan skóry. Podczas całego cyklu omówione zostaną 3 kluczowe zależności: 1. mikrobiom i warstwa lipidowa a skóra, 2. jelita a skóra oraz 3. stres a skóra.
Z pierwszej części tego cyklu dowiesz się:
- Co to jest skóra, jak jest zbudowana i jakie pełni funkcje.
- Jaka jest rola warstwy lipidowej skóry.
- Co to jest mikrobiom, mikrobiom skóry i mikrobiom jelitowy.
Na stan skóry, w pierwszej kolejności wpływa przede wszystkim prowadzenie higienicznego trybu życia. W tym zakresie jest to na pewno:
✓ higiena osobista, czyli mycie i pielęgnacja skóry z zastosowaniem kosmetyków odpowiedniej jakości,
✓ zdrowy sposób odżywiania się oparty na zrównoważonej diecie wspartej o probiotyki,
✓ regularny ale umiarkowany wysiłek fizyczny,
✓ dbałość o odpoczynek a w nim o prawidłową jakość i długość snu.Kolejny czynnik wpływający na stan naszej skóry, o którym dobrze pamiętać, to ogólny stan zdrowia naszego organizmu. Pamiętajmy, że skóra jest jego obrazem, dlatego też:
✓ bardzo ważna jest dbałość o zdrowie jako takie,
✓ aby nasz organizm funkcjonował prawidłowo, w tym oczywiście także nasza skóra,potrzebne jest także zachowanie balansu pomiędzy sytuacjami stresowymi, a czasem przeznaczonym na relaks i odpoczynek.
Skóra
Skóra człowieka składa się z trójwarstwowej struktury: naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej. W jej skład wchodzą także przydatki (gruczoły potowe i łojowe oraz włosy i paznokcie), naczynia krwionośne i limfatyczne oraz zakończenia nerwowe (rysunek poniżej). Ponadto powierzchnia skóry pokryta jest płaszczem lipidowym, złuszczonym naskórkiem oraz mikrobiomem.
Źródło: https://www.czytelniamedyczna.pl/6725,farmakoterapia-skory-cz-1-budowa-i-fizjologia-skory.html
Powierzchnia skóry u osoby dorosłej wynosi średnio od 1,5 do 2 m2, a masa może dochodzić nawet do 20 kg. Pełni ona bardzo ważne funkcje w organizmie człowieka. Wśród najważniejszych jej funkcji można wyróżnić:
✓ rolę ochronną w odniesieniu do czynników zewnętrznych, zarówno mechanicznych, fizycznych, chemicznych jak i mikrobiologicznych,
✓ termoregulację organizmu,
✓ uczestnictwo w gospodarce wydzielniczej i wodnej,
✓ udział w syntezie niektórych związków (np. witaminy D),
✓ udział w metabolizmie białek, lipidów i węglowodanów,
✓ współudział w odpowiedzi immunologicznej organizmu,
✓ przewodnictwo bodźców czuciowych.
Przy takiej różnorodności funkcji jakie pełni skóra nie można przecenić jaj ważności. Dlatego należy dbać o nią codziennie i kompleksowo bez czekania aż pojawią się problemy. Na pewno lepiej jest zapobiegać jej chorobom jeszcze wtedy gdy jest zdrowa.Każdego dnia jesteśmy narażeni na działanie różnych niekorzystnych czynników zewnętrznych. Należą do nich: spaliny, smog, czynne lub bierne palenie papierosów, ogrzewanie, klimatyzacja, nadmierna ekspozycja na Słońce (promieniowanie UV), czy nieprawidłowa pielęgnacja skóry i stosowanie chemicznych detergentów. Czynniki te negatywnie wpływają na stan skóry, dlatego ważne, żeby zapewnić jej właściwą ochronę. Zarówno zewnętrzną – poprzez codzienne, odpowiednie mycie, stosowanie toników, kremów, serum (rekomendowane stosowanie innowacyjnych kosmetyków marki Shelee z biofermentem postbiotycznym, które wspierają mikrobiom skóry) jak i wewnątrzną – poprzez doustne przyjmowanie probiotyków (rekomendowane stosowanie wieloszczepowychprobiotyków w formie płynnej).Więcej informacji na temat naturalnych kosmetyków Shelee, które są bezpieczne dla skóry oraz wspierają jej właściwe funkcjonowanie dostępnych jest na: https://shelee.pl/
Warstwa lipidowa
Warstwa lipidowa skóry to nic innego jak jej najbardziej zewnętrzna struktura, która wspólnie ze znajdującym się na niej mikrobiomem tworzy jej warstwę ochronną. To jest nasza naturalna bariera oddzielająca skórę od środowiska zewnętrznego.
Warstwa lipidowa skóry to mieszanina wielu tłuszczów. W tym składa się z: ceramidów, wolnych kwasów tłuszczowych (WKT), cholesterolu i jego estrów, fosfolipidów, trójglicerydów, skwalenu oraz wielu innych.
Warstwa lipidowa pełni wiele istotnych funkcji:
✓ chroni przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, m.in. promieniowaniem UV,
✓ reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry różnych substancji – jest barierą półprzepuszczalną, tzn. że przepuszcza niektóre rodzaje cząsteczek, a zatrzymuje inne,
✓ zabezpiecza skórę przed wnikaniem substancji szkodliwych i patogenów,
✓ reguluje gospodarkę wodną – hamuje nadmierną utratę wody przez skórę (TEWL, ang.Transepidermal Water Loss),
✓ zapewnia odpowiednie nawilżenie skóry – zapobiega wysuszaniu i pękaniu skóry,
✓ zabezpiecza przed starzeniem się skóry – nadaje jej jędrność i elastyczność.
Aby lepiej zrozumieć ważność warstwy lipidowej i konieczność szczególnego dbania o nią należy szerzej spojrzeć na naskórek, czyli najbardziej zewnętrzną warstwę skóry.Naskórek podobnie jak sama skóra również ma budowę warstwową, na którą składa się pięć warstw: rogowa, jasna, ziarnista, kolczysta, podstawna (rysunek poniżej).
Źródło: https://www.czytelniamedyczna.pl/6725,farmakoterapia-skory-cz-1-budowa-i-fizjologia-skory.html
Przy tym, to właśnie na powierzchni warstwy rogowej naskórka znajduje się warstwa lipidowa.
Zwięzła struktura warstwy rogowej oraz jej lipofilowy charakter ograniczają penetrację niektórych cząsteczek w głąb skóry. Warstwa rogowa naskórka wraz z płaszczem lipidowym pełnią funkcję głównej i podstawowej bariery dla związków aktywnych, które przenikają przez skórę.
Lipidowe obszary warstwy rogowej naskórka powodują, że droga intercelularna (międzykomórkowa) jest dla związków efektywniejsza niż droga transcelularna (przezkomórkowa). Dzieje się tak, dlatego, że niżej położone warstwy naskórka są zdecydowanie bardziej hydrofilowe. Warstwa rogowa wraz z płaszczem lipidowym są zatem pierwszym „stoperem” dla cząsteczek przechodzących przez skórę.
Proporcje i skład warstwy lipidowej nie są stałe. Zależne są od:
✓ wieku – zmieniają się wraz z wiekiem,
✓ niekorzystnych zmian otaczającego środowiska,
✓ chorób skórnych (dermatoz),
✓ braku lub nieodpowiedniej higieny,
✓ stosowania zbyt silnych kosmetyków (zawierających substancje zaburzające warstwęlipidową i mikrobiom skóry),
✓ stanów zapalnych,
✓ zaburzenia równowagi mikrobiologicznej mikrobiomu skóry.
Powyższe czynniki niekorzystnie wpływają na skórę, a wszystkie zmiany w obrębie warstwy lipidowej i mikrobiomu skóry powodują, że zakłócona jest przepuszczalność przeznaskórkową i nie może ona prawidłowo pełnić swoich funkcji. Wszelkie zaburzenia w obrębie warstwy lipidowej mogą prowadzić do tego, że:
✓ ochrona przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych jest niewystarczająca, co dodatkowo będzie podrażniać skórę i może prowadzić do stanów zapalnych,
✓ do skóry będą przenikać patogeny i niepożądane substancje, które dodatkowo będą negatywnie wpływać na stan skóry,
✓ gospodarka wodna nie będzie odpowiednio regulowana, co może prowadzić do nadmiernej utraty wody z powierzchni skóry, jej suchości i pękania,
✓ skóra nie będzie odpowiednio nawilżona i elastyczna przez co szybciej będzie się starzeć.Bardzo ważne jest zatem, żeby dbać o skórę kompleksowo. Bariera lipidowa wraz z mikrobiomem skóry są jej nieodłącznym elementem. Utrzymanie prawidłowego stanu skóry, a szczególnie jej zewnętrznych warstw jest niezbędne, aby skóra i jej poszczególne warstwy, w tym także bariera lipidowa i mikrobiom, mogły właściwie pełnić swoje funkcje.
Mikrobiom
Mikrobiom, to wszystkie drobnoustroje, które zasiedlają organizm człowieka, zarówno tesaprofityczne, komensalne jak i pasożyty. Liczebność komórek mikrobiomu 10-krotnie 4 przewyższa liczbę komórek, z których jest zbudowany organizm zdrowego człowieka, a masa całego mikrobiomu wynosi około 2 kg.
Organizm człowieka i zasiedlające go drobnoustroje należy postrzegać jako nierozerwalną całość, jako złożony system, który występuje w chwiejnej równowadze. Mikrobiom odpowiada zarówno za prawidłowe funkcjonowanie organizmu i jego zdrowie, jak i za liczne dolegliwości i stany chorobowe. Rola drobnoustrojów tworzących mikrobiom człowieka jest bardzo złożona i wielokierunkowa.
Drobnoustroje wchodzące w skład mikrobiomu zlokalizowane są w ściśle określonych miejscach, m.in. na skórze, w jelitach czy układzie moczowo-płciowy. Aby mikrobiom właściwie pełnił swoje funkcje musi być w stanie równowagi biologicznej, czyli zawierać określoną liczebność i różnorodność tworzących go mikroorganizmów. Skład i liczebność drobnoustrojów zasiedlających różne układy i części naszego ciała jest zróżnicowana i zmienna w trakcie całego życia. Czynniki wpływające na ilość i jakość naszego mikrobiomu to m.in.:
✓ płeć (kobieta/mężczyzna),
✓ wiek (noworodki, młodzież, osoby dorosłe, osoby starsze),
✓ środowisko (Europa, Afryka, Arktyka),
✓ stan fizjologiczny organizmu (radość, zmęczenie, stres, aktywność fizyczna),
✓ sposób odżywiania (zdrowa, ekologiczna żywność, produkty wysokoprzetworzone,niedożywienie),
✓ okresowe lub trwałe przyjmowanie leków,
✓ sposób zakończenia ciąży (poród naturalny/cięcie cesarskie).
Nie mamy wpływu na niektóre z wyżej wymienionych czynników, dlatego tym bardziej powinniśmy dbać i troszczyć się o te aspekty, na które mamy wpływ i które możemy zmienić. W aspekcie troski o dobrostan skóry należy dbać zarówno o mikrobiom skóry i mikrobiom jelitowy. Dlatego ważne jest przede wszystkim zdrowe odżywianie, prowadzenie higienicznego i zdrowego trybu życia oraz stosowanie kosmetyków odpowiedniej jakości i funkcjonalności.
Mikrobiom skóry
Tak jak każdy mikrobiom, zasiedlają go różne mikroorganizmy. Mikrobiom zdrowej skóry jest bardzo zróżnicowany. Mimo, że powierzchnia skóry nie jest dla mikroorganizmów szczególnie przyjaznym środowiskiem, kolonizują ją liczne drobnoustroje, głównie bakterie Gram-dodatnie, m.in. Staphylococcus epidermidis i Propionibacterium acnes.Drobnoustroje naturalnie zasiedlające skórę są jednym z czynników, który chroni ją przed patogenami. Mikrobiom skóry nie pełni jednak tylko funkcji ochronnej przed patogenami, ale także indukuje odpowiedź immunologiczną, oddziałując na limfocyty T obecne w skórze.
Mikrobiom jelitowy
U człowieka największy i najbardziej zróżnicowany mikrobiom występuje w jelitach. Jelita zewzględu na duże pofałdowanie posiadają ogromną powierzchnię, około 200 m2. Dodatkowo, 5
układ pokarmowy zapewnia stabilne warunki pod względem wilgotności i temperatury oraz jest bogaty w różne związki odżywcze, które są pożywieniem dla drobnoustrojów zasiedlających jelita. W składzie mikrobiomu jelit dominują bakterie Bacteroidetes oraz Firmicutes. Całkowitą liczbę gatunków zasiedlającą jelita ludzi ocenia się na 35 tysięcy.
Bez najmniejszych wątpliwości mikrobiom skóry jako jej nieodłączny element ma bezpośredni wpływ na stan skóry, a także wpływa na pełnione przez nie funkcje. Jeżeli mikrobiom skóry występuje w równowadze mikrobiologicznej przyczynia się do zapewnienia prawidłowych funkcji skóry i wpływa na jej zdrowie, natomiast kiedy ta równowaga jest zaburzona przekłada się to na zaburzenia w funkcjonowaniu skóry i różne dysfunkcje.
A jak to jest możliwe, że mikrobiom jelitowy także wpływa na stan skóry? Co wspólnego ze skórą mają jelita? Te aspekty zostaną omówione w 2 części cyklu dotyczącego czynników wpływających na stan skóry.
Skóra pełni bardzo ważne i liczne funkcje w organizmie człowieka. Dzięki swojej złożonej budowie, obecności warstwy lipidowej, a także wyspecjalizowanego mikrobiomu może prawidłowo pełnić swoje funkcje. Mogłoby się zatem wydawać, że skóra jest idealnie przystosowana do pełnienia swoich funkcji i nie musimy już nic robić, żeby zapewnić jej prawidłową kondycję i zdrowie. NIC BARDZIEJ MYLNEGO. Skóra posiada co prawda szereg złożonych mechanizmów, które odpowiedzialne są za pełnienie swoich funkcji. Jej prawidłowe działanie jest jednak w dużej części zależne tak od nas samych, od naszego trybu życia w tym poziomu higieny, właściwej pielęgnacji jak i od prawidłowego funkcjonowania wszystkich układów organizmu, w tym układu pokarmowego i jelit.
Dlatego pamiętajmy o tym, że codzienna pielęgnacja skóry, w tym stosowanie kosmetyków o wysokiej jakości i funkcjonalności jest bardzo ważne. Właściwa higiena ciała jest ważna, ale także niezwykle ważne jest prowadzenia zdrowego trybu życia oraz przyjmowanie probiotyków. To są niezbędne warunki wspierające dobrostan naszej skóry.
dr inż. Dorota Samul
Mikrobiolog
Ekspert w ocenie analizy ryzyka mikrobiologicznego i bezpieczeństwa produktu
